Emoties de baas
Emoties, hoe ga je er mee om en hoe kun je ze zien als bron in plaats van hinderlijk? Ze vertelde hoe ze zichzelf saboteerde en iedere keer als haar innerlijke stem haar iets influisterde het toch weer afdeed met vele “Ja maar” en hoeveel pijn haar emoties haar deden. Hoe kon ze daar toch van af komen? Ik vroeg haar ‘Hoe zou het zijn als je je emoties zou aanvaarden als het leven dat zich door jou roert, dat gehoord en gezien wil worden?’ In dit artikel lees je meer over de betekenis van emoties en hoe je ze in evenwicht kunt houden.
1. Emoties, wat doen ze voor je?
Martha Nussbaum , Amerikaanse filosofe ziet veel moois in het menselijk bestaan. Wat waardevol is aan het leven, kunnen we volgens haar ontdekken via emoties. Haar boek ‘Oplevingen van het denken’ gaat erover: wat kunnen we leren van onze emoties? In circa 700 pagina’s voert deze vraag de lezer langs het ziekenhuis waarin de moeder van Martha Nussbaum net is overleden, langs de opvattingen van de stoïcijnen, langs tal van filosofische debatten en moderne wetenschappelijke onderzoeken, langs een pleidooi voor een politiek gebaseerd op medelijden en liefde, langs de verheffende liefde in kunst en muziek. Een emotie hoeft niet altijd gepaard te gaan met een bepaald lichamelijk verschijnsel. Emoties zijn ook cognitief; zij bevatten informatie. Verdriet bevat bijvoorbeeld het inzicht dat je iets waardevols verloren hebt; woede dat je iets slechts is aangedaan.
Emoties vormen wezenlijke drijfveren, ze onthullen je diepste zelf
2. Opstellingen en emoties
De zienswijze van Martha Nussbaum biedt mij inspratie voor de fysieke aanpak van opstellingen. Het lichaam weerspiegelt alles en met name emoties vertalen zich in lichaamshoudingen. Daar maak ik in het opstellingswerk dankbaar gebruik van. Gevoelens zijn de antennes van de ziel. De adem laat onze gevoelens stromen. Stokt deze, houd je je gevoelens vast. Adem dieper en we bevrijden ons hart van verdriet en maken ruimte voor liefde.
Emoties geven signalen die je vertellen hoe het met je is. Als je je er niet door laat overspoelen kun je de juiste actie aan je gevoelens koppelen.Emoties kunnen verdeeld worden in vier primaire emoties:bang, boos, blij en bedroefd. Andere emoties zoals jaloezie, afgunst, schaamte, medelijden, wrok worden beschouwd als secundaire of samengestelde emoties omdat er denken aan te pas komt, en laat ik hier buiten beschouwing). De encyclopedie van emoties werd onlangs geschreven door een vrouw met een bijzonder talent op dit vlak: Vera Helleman. Zij is Nederlandse en definieert zichzelf als een autist, zij verricht baanbrekend werk op emotioneel vlak en voor een andere kijk op autisme.
Primaire emoties zijn er al op vroege leeftijd, eerder dan secundaire. En dat is niet zonder reden. Ze hebben een functie, een probleemoplossende taak. Door te luisteren naar je gevoelens, leer je jezelf kennen en kom je te weten wat je nodig hebt. Iedere emotie heeft zijn functie.
3. Bang, Boos, Blij en Bedroefd
Emoties kunnen in 4 hoofdgroepen worden onder gebracht, de 4 B’s Bang, Boos, Blij en Bedroefd. Ze hebben met tijd te maken. de toekomst, het verleden en het hier en nu. Ik ga ze hieronder uiteenzetten:
4. Bang
Bang is de emotie die gekoppeld is aan de toekomst. Het is wat je voelt wanneer een ongewenste situatie zich aandient of in je gedachten opkomt. Een situatie die je niet wilt, die beschadigend is of levensbedreigend. Wanneer je dus angst voelt is dat een teken om in actie te komen en te voorkomen dat datgene niet plaatsvindt. Dat kan zowel betekenen dat je vlucht voor iets, je verbergt of dat je ergens juist wel op af gaat om het te voorkomen.
5. Boos
Boos worden is gekoppeld aan het hier en nu. Boos is de emotie die je voelt wanneer een ongewenste situatie zich nu op dit moment voordoet. Het is Mensen roepen vaak: “En nu is het genoeg!” Van de vier primaire emoties krijg je van Boos, directe energie. Er komt vaak adrenaline vrij. Onlangs was ik ongekend boos. Een emotie die voor vrouwen meestal niet makkelijk wordt toegelaten, want het hoort niet. Nou het was genoeg voor me, zo bleek. Er was geen houwen aan en oh wat een opluchting en bevrijding was mijn deel. Het was alsof ik alle opgestapelde woede kon uiten, degene tegenover mij was de juiste persoon op het juiste moment.
Wat echter veel gebeurt met boosheid is dat mensen het wel uiten, maar niet juist adresseren. Bijvoorbeeld: Je bent boos op je baas, maar wordt thuis pas boos als je je vrouw erover vertelt. Bij je vrouw moet je dan niet zijn met je boosheid, wel bij je baas. Er is dan sprake van opgespaarde boosheid. Dat opsparen kunnen mensen maanden tot jaren doen. In het geval van de baas kan het bijvoorbeeld ook zo zijn dat je ook eigenlijk niet op je baas boos bent. Maar op iemand op wie je baas lijkt.
6. Bedroefd
Verdrietig zijn (het woord ‘bedroefd’ is voor de ezelsbrug met de 4 B’s), is gekoppeld aan het verleden. Verdriet is het proces van het aanvaarden van een ongewenste situatie, waar je niets meer aan kunt veranderen. Zoals bijvoorbeeld het overlijden van iemand, chronisch ziek worden, een baan verliezen, geen kinderen kunnen krijgen.
Het voelen van verdriet heeft als betekenis dat je in volle omvang voelt, hoe belangrijk dat- of diegene voor je was. Je bent als het ware weer even daar of met diegene. Door dat te doen, maak je ruimte voor iets nieuws (het lucht op). Je kunt pas iets loslaten nadat je het vastgepakt hebt.
Zoals boos kort en heftig kan zijn, kost verdriet meestal meer tijd. Die tijd gunnen we ons vaak niet. We zouden willen dat we een na een weekje wel klaar zijn met rouwen. Of we gaan feesten om iets te ‘vergeten’. Of je schiet meteen in een volgende relatie nadat je relatie verbroken is. Verdriet verdwijnt echter niet, door er geen aandacht aan te schenken. Zo is het ook met de andere drie emoties.
7. Blij
Blijdschap geeft aan dat de situatie goed is. Dat je vrede hebt met de loop der dingen, of gewoon veel plezier. Blijdschap gaat over tijdloosheid en flow, je bent in contact met je ziel en je ego staat op een laag pitje. Thompson neemt blijdschap niet mee in zijn beschouwing, wellicht werd er meer geproblematiseerd in de vorige eeuw en herkennen we nu beter de waarde van flow. Blij helpt je ook om niet te blijven hangen in Bang, Boos en Bedroefd. Hoewel het niet goed is om er bij weg te gaan, is het ook niet oke om te blijven hangen en niet te relativeren. De oude wijsheid van sjamanen en het opstellingswerk laten ons verbinden met onze ziel of onze hogere zelf waardoor we onze kracht kunnen gebruiken om onze moeizamere emoties te laten smelten.
8. Onder het kleedje vandaan
Terug naar de dame die haar emoties wilde bestieren en er een aantal kwijt wil. Ze vroeg: ‘Hoe kom ik er vanaf want het doet zo zeer…’ Ik vroeg haar: “Hoe zou het zijn als je je emoties zou aanvaarden als het leven dat zich door jou roert, dat gehoord en gezien wil worden. Het leven aanvaarden in heel het spectrum. Dus zowel de lastige als de mooie emoties, zodat je ten diepste verdriet kunt voelen, verraad kunt doorleven en in opperste overvloed kunt genieten van dat leven? Als je dat toelaat en je gedachten over die emoties ervan, kunt kunt scheiden. Dit maakt dat je je primaire emoties volop kunt toelaten zonder oordeel. Dan hoeven ze ook niet weg om dat je ze hinderlijk vind en niet juist. Dan herken je de secundaire emoties als jaloezie, schaamte en wrok en weet je dat iets van jou, gezien wil worden. Weet je dat het maar 3 minuten duurt en dan voorbij ebt?
9. Welkom
Een nieuwe kijk, het welkom heten van dat wat tot dusver liever onder het kleedje werd gestopt. Geen reden tot schaamte of zelfverwijt en daarmee het afwijzen van een deel van wie je bent. Maar een welkom van alles dat jou jou maakt. Zo worden emoties een heel persoonlijke bron en helpen ze je om te worden wie je bent.
Stijn 2-7-2019
